Engelli bireyler de dahil olmak üzere herkesin erişebileceği web siteleri tasarlamak, dünyanın birçok yerinde yalnızca etik bir gereklilik değil, aynı zamanda yasal bir zorunluluktur. Bu makale, web tasarımında erişilebilirliğin temellerini inceleyerek, herkesi kapsayan web sitelerinin nasıl oluşturulacağı konusunda size rehberlik edecektir.
Web Tasarımında Erişilebilirlik Nedir?
Web tasarımında erişilebilirlik, web sitelerinin fiziksel, duyusal veya bilişsel yetenekleri ne olursa olsun herkes tarafından anlaşılabilir ve kullanılabilir hale getirilmesidir. Bu yaklaşım, kör veya kısmen gören kişiler, sağır veya işitme güçlüğü çeken kişiler, hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler ve bilişsel engelli kişiler gibi geniş bir kullanıcı yelpazesini kapsar.
Web Erişilebilirliğinin Önemi
Dünya nüfusunun %15'i bir tür engellilikten etkilenmektedir; bu oran içinde %2 ila 4'ü büyük işlevsellik güçlükleri yaşamaktadır. Türkiye'de bu, en az 6 milyon insanı temsil etmektedir ve her 15 kişiden birinin engelli olduğu tahmin edilmektedir. Bu engellerin %80'i görünmezdir ve engellilerin %85'i hayatlarının bir döneminde engelli olmaktadır.
Engellilik farklı şekillerde ortaya çıkabilir:
- Fiziksel veya bilişsel
- Farklı şiddet derecelerinde
- Kalıcı, durumsal veya geçici
Web sitenizi erişilebilir kılmak, bilişsel, görsel, işitsel, motor ve konuşma engeli olan kişileri de sitenize dahil etmek anlamına gelir.
Erişilebilirlik Neden Önemlidir?
Sosyal İçerme: Erişilebilirlik, daha geniş ve çeşitli bir hedef kitleyi kapsamayı mümkün kılar. Web sitenizi erişilebilir hale getirerek her kullanıcının durumu ne olursa olsun dijital topluma katılabilmesini sağlarsınız.
Mevzuata Uygunluk: Dünya çapında pek çok bölge web erişilebilirliği yasalarını ve düzenlemelerini benimsemiştir. Bu standartlara uyulmaması, web sitesi sahipleri için yasal yaptırımlara ve para cezalarına neden olabilir.
Daha İyi Kullanıcı Deneyimi: Erişilebilirlik, tüm kullanıcılar için deneyimi iyileştirir; bu da sitenizde geçirilen süreyi artırabilir, hemen çıkma oranını azaltabilir ve genel ziyaretçi memnuniyetini artırabilir.
Web Tasarımında Erişilebilirliğin Temelleri
Dijital teknoloji, coğrafi veya fiziksel engeller olmaksızın herkesin bilgiye erişmesine olanak tanıyan harika bir fırsattır. Ancak durum henüz böyle olmaktan uzaktır. Yakın zamanda yapılan bir araştırma, web sitelerinin %98'inin erişilemez olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Engelli kişiler için kullanıcı deneyimini geliştirmenize yardımcı olacak en iyi uygulamalardan bazıları şunlardır:
1. İçeriği Yapılandırın
Hızlı ve Kolay Okunabilir Sayfalar: Erişilebilir bir sayfa hızlı ve kolay bir şekilde okunabilmelidir. Büyük metin blokları korkutucu ve okunması zor olabilir. Metinlerin okunmasını kolaylaştırmak için listeler, başlıklar ve kısa cümleler kullanın.
Bağlantıları Açıkça Adlandırın: Bir bağlantının amacı, bağlam olmasa bile açık olmalıdır. Bu, özellikle ekran okuyucu kullanan kişiler için faydalı olacaktır.
Başlık Hiyerarşisi Oluşturun: İyi bir başlık hiyerarşisi, kullanıcıların kendilerini bir sayfada hızlı bir şekilde bulmalarını ve doğru yerde olduklarından emin olmalarını sağlar. Hiyerarşi eksiksiz olmalı (1., 2., 3. düzey başlıklar vb. arasında boşluk olmamalıdır) ve başlıklar anlamlı olmalıdır.
Tutarlılığı Sağlayın: Sitede kullanılan terimlerin tutarlı olması gerekmektedir. Bu, hizmeti tanıdık ve öngörülebilir hale getirir. Kullanıcı bir özelliği öğrendikten sonra onu daha kolay bulur.
2. Renk Kontrastı
Metinler Arasındaki Kontrastı Sağlayın: Metin ile arka plan arasındaki kontrast en az 4,5:1 olmalıdır. Büyük metin (24 pikselden fazla) veya kalın metin için kontrast 3:1 olabilir. Birçok araç bu kontrast oranını ölçmenize olanak tanır.
Arayüz Öğelerinin Kontrastını Artırın: Etkileşimli arayüz öğeleri kolayca tanımlanabilmelidir. Arka planla kontrastın yeterli olması gerekmektedir. Bu, düğmeler, form alanları ve simgeler gibi öğeler için geçerlidir.
Bilgiyi Yalnızca Renkle İletmeyin: Kullanıcıya bilgi iletmek için renk kullanmak iyidir, ancak bu bilgiyi iletmenin tek yolu renk olmamalıdır. Hatalı bir form alanı için bilgileri bir simgeyle birleştirebilirsiniz. Bu, sınırlı renk görüşüne sahip kişiler için yararlı olacaktır.
3. Formları Uyarlayın
Her Form Alanını Adlandırın: Bir alanın etiketi, kullanıcıya neyi doldurması gerektiğini söyler. Yer tutucular bu rolü yerine getiremez; okunmaları zordur ve ekran okuyucu kullanan kişiler tarafından erişilemezler.
Kullanıcının Bilgilerini Doğrulamasına İzin Verin: Bir formu göndermeden önce kullanıcının girdiği hassas bilgileri kontrol edebilmesi ve düzeltebilmesi gerekir; örneğin çevrimiçi ödeme veya kişisel veriler.
Hataların Düzeltilmesine Yardımcı Olun: Birisi formu doldururken hata yaptığında, hatayı açıklayın, hatanın nerede olduğunu açıkça belirtin ve nasıl düzeltilebileceğine dair önerilerde bulunun. Hatalar doğrulama sırasında yakalanmalıdır (kişi yazarken değil).
Tahmin Edilebilir Olun: Bir formu doldurmak, formun gönderilmesi, sayfanın içeriğinin değiştirilmesi veya klavye odağının taşınması gibi şaşırtıcı olaylara neden olmamalıdır.
Gerekli Alanları Belirtin: Formda zorunlu alanların belirtilmesi kullanıcıların hayatını kolaylaştırır.
4. Gezinmeyi Kolaylaştırın
Duyarlı Tasarım Sunun: Siteye yatay kaydırma çubuğu olmadan 320 piksel genişliğinde bir ekranda erişilebilmelidir. Kullanıcılar büyük ekrandakiyle aynı içeriği ve özellikleri bulmalıdır.
Gizli İçeriğe Erişimi Kolaylaştırın: Gizli içeriğe (araç ipucu gibi) erişim kolay olmalıdır; etkinleştirme bölgesi yeterince büyük olmalı, klavyede görüntülenebilir olmalı ve kolayca okunabilir kalmalıdır.
Çeşitli Gezinme Yöntemleri Sunun: İnsanlar farklı düşünüyor. Çeşitli navigasyon yöntemleri sunarak herkesin yolunu bulmasını kolaylaştırabilirsiniz. Gezinme, bir menü, site haritası veya arama motoru ile yapılabilir.
Ekran Yönünü Engellemeyin: Bazı insanlar cihazlarının yönünü değiştiremez. Bu, örneğin cihazı tekerlekli sandalyeye bağlı olan kişiler için geçerlidir.
Kaçınma Bağlantıları Önerin: Klavye veya ekran okuyucu kullanarak gezinen kişilerin ilgilendikleri içeriğe ulaşmak için kısayollara ihtiyacı vardır. Kaçınma bağlantıları, tüm sayfalarda içeriğe veya ana işlevlere (arama vb.) erişmeyi sağlar.
5. Arayüz Tasarımını Uyarlayın
Geniş Temas Bölgeleri Sunun: Dokunma alanları yeterince geniş (en az 44×44 piksel) ve birbirinden uzak olmalıdır. Bu, motor bozuklukları olan, cihazlarını dengesiz bir ortamda kullanan veya görme bozukluğu olan kişiler için yararlı olacaktır.
Görsel Dikkat Dağıtıcı Unsurlardan Kaçının: Animasyonlar konsantrasyonu etkileyebilir. Yanıp sönen, kayan veya animasyonlu içerikler 5 saniye sonra durmalı ve kullanıcı tarafından durdurulabilmelidir.
Karmaşık Hareketlere Alternatifler Sunun: Dokunmatik ekranda gerçekleştirilen hareketler mümkün olduğu kadar kolay olmalıdır; yalnızca tek parmakla yapılabilir ve kısa, basit bir yol takip edilebilir.
6. Görseller ve Medya İçin Alternatif Metin Sunun
Görsel ve işitsel içeriklerin metin alternatiflerine ihtiyacı vardır. Bu, herkesin aynı düzeyde bilgiye sahip olmasını sağlar. Bunu yapmak için videolar ve altyazılar için sesli açıklamalar ve/veya ses ve video içeriği için transkripsiyon sağlamanız gerekmektedir.
Erişilebilirlik Araçları ve Kaynakları
Web tasarımcılarının erişilebilir siteler oluşturmasına yardımcı olacak pek çok araç ve kaynak mevcuttur:
HTML Doğrulayıcıları:
W3C İşaretleme Doğrulama Hizmeti gibi araçlar, erişilebilirliğe zarar verebilecek kodlama hatalarını belirlemenize yardımcı olabilir.
Ekran Okuyucular:
Görme engelli kullanıcıların deneyimini kontrol etmek için sitenizi JAWS ve NVDA gibi popüler ekran okuyucularla test edin.
Kontrast Denetleyicileri:
Renk kontrastını kontrol etmek için WebAIM'in Kontrast Denetleyicisi gibi çevrimiçi araçları kullanın.
Erişilebilirlik Kılavuzları:
WCAG (Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri) olarak da bilinen W3C Erişilebilirlik Yönergeleri hakkında bilgi edinin.
Eğitim ve Farkındalık:
Tasarım ekibinizi eğitmeye ve onları erişilebilirliğin önemi konusunda bilinçlendirmeye yatırım yapın.
Erişilebilir bir web tasarımı, daha geniş bir kitleye ulaşmanıza, yasal gerekliliklere uymanıza ve kullanıcı deneyimini iyileştirmenize yardımcı olur. Bu rehberde belirtilen prensipleri ve araçları kullanarak, herkesin erişebileceği kapsayıcı web siteleri oluşturabilirsiniz.
Erişilebilir ve Kapsayıcı Web Tasarımı İçin "Web Tasarım Sistemleri"ni Tercih Edin
Erişilebilirlik, web tasarımında göz ardı edilemeyecek bir unsurdur. Hem etik hem de yasal bir zorunluluk olan bu yaklaşım, kullanıcı deneyimini iyileştirirken, daha geniş ve çeşitli bir kitleye ulaşmanızı sağlar. "Web Tasarım Sistemleri" olarak, web sitenizin herkes tarafından erişilebilir ve kullanılabilir olmasını sağlamak için uzman ekibimizle yanınızdayız.
Neden "Web Tasarım Sistemleri"?
- Uzmanlık ve Deneyim: Yılların verdiği deneyimle, en güncel ve etkili erişilebilirlik standartlarını uyguluyoruz.
- Kapsamlı Çözümler: Web tasarımından içerik yönetimine, SEO'dan kullanıcı testi ve eğitimlerine kadar geniş bir hizmet yelpazesi sunuyoruz.
- Özelleştirilmiş Hizmetler: İşletmenizin ihtiyaçlarına uygun, kişiselleştirilmiş çözümlerle web sitenizi daha erişilebilir hale getiriyoruz.
- Teknolojik Yeterlilik: En yeni teknolojiler ve araçlarla çalışarak, sitenizin her türlü cihaz ve platformda mükemmel performans göstermesini sağlıyoruz.
- Müşteri Memnuniyeti: Müşteri odaklı yaklaşımımızla, sizin ve kullanıcılarınızın memnuniyetini garanti ediyoruz.
Web sitenizin herkes için erişilebilir olmasını istiyorsanız, "Web Tasarım Sistemleri" ile iletişime geçin ve kapsayıcı bir dijital deneyim yaratmanın farkını yaşayın.
